ĐỪNG ĐỂ "TRỤ CỘT" THÀNH "CỤ CHỘT"

(Khi bẫy tâm lý kèm theo bẫy sức khoẻ)

Trong xã hội hiện đại, áp lực phải luôn mạnh mẽ, không được phép thể hiện sự yếu đuối ngày càng trở thành một gánh nặng vô hình cho nhiều người. Câu nói “trụ cột mà, sao dám mệt?” không chỉ đơn thuần là một liều doping khuyến khích, mà đôi khi còn là cái bẫy tâm lý khiến nhiều người tự ép mình quá sức trong thời gian dài. Và chính điểm này dễ dàng bị khai thác trong các chiến dịch quảng cáo, nơi mà người ta mượn hình ảnh của "trụ cột" để thúc đẩy thói quen tiêu thụ caffein một cách vô thức. Nhưng điều gì sẽ xảy ra khi những người trụ cột này phải dựa dẫm vào cà phê mỗi khi mệt mỏi? Họ dễ dàng rơi vào vòng luẩn quẩn giữa tỉnh táo giả tạo và kiệt quệ thực sự, và từ đó, trụ cột dần trở thành “cụ chột” - bào mòn sức khỏe vì làm lơ cảnh báo của chính cơ thể mình.

Cà phê, nếu dùng đúng cách, đúng người, đúng liều lượng thì có thể giúp chúng ta tỉnh táo và tập trung hơn trong thời gian ngắn. Đó là do chất caffein hoạt động bằng cách ức chế adenosine - một chất dẫn truyền thần kinh gây buồn ngủ - từ đó giúp bạn cảm thấy tỉnh táo. Nhưng khi tác dụng này qua đi, lượng adenosine tích tụ (mà không hề tiêu tan) sẽ khiến cơ thể trở nên mệt mỏi hơn trước. Nói tóm lại, uống cafe để chống buồn ngủ giống như việc che đi tín hiệu hết xăng trên bảng thông báo của xe bạn, không thể thay đổi được thực tế là xe sắp hết xăng và cần nạp nhiên liệu.

Việc lạm dụng cà phê dễ dẫn đến tình trạng phụ thuộc: một ly, rồi hai ly, rồi dần dần trở thành "không có thì không làm được việc gì". Vòng luẩn quẩn của tỉnh táo giả tạo và kiệt sức thực sự bắt đầu ở nơi mà sự nghỉ ngơi bị đánh đổi bằng caffeine. Đúng là cà phê giúp giảm mệt mỏi tức thời, nhưng nó không thể thay thế cho giấc ngủ hay sự nghỉ ngơi để phục hồi năng lượng. Cảm giác buồn ngủ được tự nhiên thiết kế ra không phải để làm phiền bạn không làm được những việc quan trọng. Mà ngược lại, khi bạn liên tục buồn ngủ thì giấc ngủ mới là việc quan trọng nhất.

Tôi cũng từng rơi vào bẫy này khi còn làm công việc văn phòng. Mỗi khi đầu óc và cơ thể đều mệt mỏi, tôi lại "quất nó lên bằng ly cà phê". Chỉ khi các vấn đề sức khỏe bắt đầu xuất hiện - tóc bạc, da sạm, mụn chồng mụn, có dấu hiệu thận yếu, lệ thuộc vào cà phê mỗi ngày - tôi mới nhận ra rằng, uống cà phê để đè nén cơn mệt mỏi chỉ đang che giấu một vấn đề lớn hơn. Và đó là lúc tôi hiểu rằng tôi cần phải lắng nghe cơ thể mình và dành cho nó sự nghỉ ngơi cần thiết. Những tác động lâu dài như stress, suy kiệt sức khỏe hay lão hóa sớm không xảy ra ngay, nhưng chúng âm thầm tàn phá sức khỏe nếu không được chú ý.

Xin đừng hiểu lầm rằng tôi an-ti cafe. Một nửa trong ebook miễn phí mà tôi viết "Lợi và hại của caffein" là những lợi ích được khoa học chứng minh, nửa còn lại nói về những tác hại cũng đã được khoa học thừa nhận. Nghĩa là một nửa thế giới khoa học nói caffein tốt, một nửa thì nhiệt tình phủ định. Một cốc cà phê thì không sao cả, hãy tận hưởng nó khi có dịp, nhưng đừng để nó trở thành tấm màn che giấu sự mệt mỏi và đừng để bản thân hay kết quả công việc phải lệ thuộc vào nó.

Bạn vừa đọc xong phần phân tích ngắn gọn về "cái bẫy sức khoẻ", nếu muốn đọc đầy đủ ebook của tôi cùng các dẫn chứng khoa học về caffeine thì đây là link download miễn phí dành cho bạn. Còn nửa phần sau của bài này, xin được nói thêm về "cái bẫy tâm lý", nếu không quan tâm, bạn có thể dừng đọc tại đây.

Về khía cạnh tâm lý, nhiều người trong chúng ta được nuôi dạy để "không tỏ ra mềm yếu", "không được khóc", đặc biệt là đàn ông con trai. Nhưng theo tiến sĩ tâm lý Lê Nguyên Phương thì một thí nghiệm tại Đại học Nam Florida, Mỹ, cho thấy công dụng của khóc còn tốt hơn cả thuốc chống trầm cảm.” (Trích sách "Dạy con trong hoang mang"). Cũng theo tiến sĩ, anh hùng không nhất thiết phải "vô lệ" như tên một tác phẩm của Cổ Long. Một người trụ cột vững vàng không phải là người sắt không biết mệt mỏi, mà là người tự biết cách chăm sóc bản thân. Họ biết khi nào cần nghỉ ngơi để tái tạo lại sức khỏe, biết cân bằng giữa công việc và thời gian cho chính mình. Rõ ràng là không ai có thể thể rót nước từ một chiếc ly rỗng, vậy nên, càng là người trụ cột, bạn càng cần chăm sóc bản thân trước để tiếp tục làm chỗ dựa cho gia đình.

Khi nhìn thấy tấm biển quảng cáo này, tôi chỉ muốn gửi một thông điệp tới người xem nó: hãy chuyển từ mindset "trụ cột mà, sao dám mệt" sang mindset "nghĩ đến gia đình là chỗ dựa phía sau, ta lại cảm thấy vai trò trụ cột thêm ý nghĩa". Nụ cười của các con, ánh mắt của vợ/chồng, hay những giây phút ấm áp bên người thân chính là nguồn động lực mạnh mẽ nhất, giúp ta tiếp tục cố gắng và đứng vững. Nếu cứ làm việc không ngừng nghỉ "để nuôi gia đình" nhưng lại không có thời gian cho gia đình thì liệu một ngày khi quay trở lại, có còn gia đình nữa để nuôi? 

Tôi nhớ trong một cuốn sách của nhà văn Vãn Tình, có một cặp vợ chồng, chồng là giám đốc doanh nghiệp còn vợ là chủ một trung tâm nghỉ dưỡng kinh doanh tốt nhất thành phố đó. Biến cố lớn xảy đến với doanh nghiệp của người chồng để lại một khoản nợ rất lớn. Người vợ chẳng mắng chồng lấy một câu mà cứ thế bán trung tâm của mình đi, dù đã kinh doanh mười mấy năm rất tốt, dù đã đổ vào đó mười mấy năm tâm huyết và thanh xuân, để san sẻ gánh nặng tài chính với chồng. Câu nói của người vợ trong câu chuyện hôm ấy vẫn còn khắc sâu vào tâm trí tôi đến tận hôm nay: "Nếu không có anh ấy thì cũng không có tôi của ngày hôm nay. Tiền không còn, sự nghiệp không còn, nhưng VẪN CÒN HY VỌNG. Chứ người không còn, tình cảm cũng không thì là MẤT HẾT." 

Thông điệp cuối bài này gửi đến những "người trụ cột" là: Khi mệt mỏi, hãy cho phép mình nghỉ ngơi. Làm thêm một chút chưa chắc gia đình đã tốt hơn. Làm bớt đi một chút chưa chắc đã nghèo đi. Còn người, còn sức khoẻ thì còn hy vọng. Nhưng người không còn, tình cảm cũng không thì là MẤT HẾT.

Làm điều nho nhỏ một cách nho nhã mỗi ngày

Everything I do, I do it for joy

Ánh Phương HC